سپاس خداوند را و باز سپاس خداوند را و دگربار سپاس خداوند را که ما را هدایت نمود و اگر او ما را هدایت نمی کرد ما هدایت نمی شدیم. و تنها او مرا توفیق می دهد و تنها بر او توکل می کنم. و گواهی می دهم که تنها معبود او است و شریکی ندارد و به ربوبیت او اقرار می نمایم وهر که کفر ورزد و انکار کند را نابود می کند. وگواهی می دهم که تا چشم ها می بینند و گوش ها می شنوند، سیدنا محمدﷺ سرور انسان ها است. بار خدایان درود فرست بر سیدنا محمد و خاندان و یارانش ای پروردگار جهانیان. پروردگارا، ما را علمی نیست جز آن چه به ما آموختی، به راستی که دانا و باحکمتی، بار الها، آن چه به سود ماست، به ما بیاموز و از آن چه به ما آموختی، به ما منفعت برسان و بر علم ما بیفزای، حق را به ما حق بنما و توفیق پیروی از آن را نصیبمان گردان و باطل را به ما باطل بنما و توفیق اجتناب از آن را به ما ارزانی کن و ما را از کسانی بگردان که سخن را می‌شنوند و از بهترینش پیروی می‌کنند و با رحمت خود ما را در زمره‌ی بندگان نیکوکارت قرار ده
نیاز به خانه ی منظم مسلمان:
برادران مومن، در خطبه های گذشته از موضوع عبادت در دوازده خطبه سخن گفتم و هم چنین در حدود ده خطبه از موضوع صبر و موضوع وقت حرف زدم و امروز می خواهم به موضوعی اساسی در زندگی مسلمان یعنی موضوع «خانه ی مسلمان» بپردازم.
اگر خانه اصلاح شود جامعه اصلاح می شود. این خانه ی مسلمان است، اگر در قرآن کریم و احادیث پیامبرﷺ تامل کنیم در قرآن آیات بسیار زیادی درباره ی خانه، ازدواج، طلاق، تربیت می بینیم و احادیث نبوی فراوانی از خانه ی مسلمان، از حقوق پدر، از حقوق پسر و حقوق همسر سخن گفته اند.
پس ای برادران مومن... ما بسیار نیاز به نظم بخشیدن به خانه هایمان داریم. بسیار نیازمندیم؛ زیرا باید قلب و قالب خانه هایمان را مسلمان کنیم چراکه اگر خانه اصلاح شود جامعه نیز اصلاح می شود.
روش های پایه گذاری خانه ی مسلمان:
ای برادران گرامی،... با ساخت این خانه ی مسلمان شروع می کنیم، زیرا با ازدواج پایه گذاری می شود و ازدواج همان طور که روشن است فطرتی است که خداوند در انسان ها نهاده است. در نفس مرد نیازی به زن گذاشته است و در نفس زن نیازی به مرد آفریده است. پس ازدواج فطرتی است که خداوند مردم را بر اساس آن آفریده است. پیامبرﷺ می فرماید:
(( إن الله أبدلنا بالرهبانية الحنفية السمحة ))
(( خداوند رهبانیت را برای ما با یکتاپرستی میانه گرا جایگزین کرد ))
[ مجمع الزوائد: به نقل از " عثمان بن مظعون " ]
این شریعت یکتاپرست، این شریعت منطبق بر فطرت، این شریعتی که از واقعیت سرچشمه دارد. این شریعتی که انسان با آن انس می گیرد و تنها با آن آرامش دارد. خداوند سبحان درباره ی کسانی که رهبانیت را از خود ساختند می فرماید:
﴿ وَرَهْبَانِيَّةً ابْتَدَعُوهَا مَا كَتَبْنَاهَا عَلَيْهِم ْ ﴾
﴿ و رهبانيتى كه از نزد خود ساخته بودند ما بر آنان مقرّر نكرده بوديم ﴾
آنان وقتی آن را برای خود اختراع کردند به درستی آن را نیز رعایت نکردند.
هر بدعتی گمراهی و هر گمراهی در آتش است:
برادران این موضوع ما را به موضوعی مهم در دین می رساند. پیامبرﷺ فرمود:
(( كل بدعةٍ ضلالة، وكل ضلالةٍ في النار ))
(( هر بدعتی گمراهی است و هر گمراهی در آتش است ))
هر چیزی که از دین نباشد و در دین ساخته شود بدعت است و هر بدعتی گمراهی است و گمراهی در آتش است زیرا خداوند متعال می فرماید:
﴿ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِيناً ﴾
﴿ امروز دينتان را براى شما كامل كردم و نعمت خويش را بر شما تمام نمودم و اسلام را[به عنوان]دين براى شما پسنديدم ﴾
[ سوره مائده: من آية " 3 " ]
و تکمیل کردن از نظر کیفیت و تمام کردن از نظر تعداد است. تمام مسائلی که دین به آن پرداخته موضوعات کاملی است که تمام نیازهای انسان را در سفر به سوی خداوند عزوجل پوشش می دهد. و سطح پرداخت به هر موضوعی سطحی کامل است...
﴿ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِيناً ﴾
﴿ امروز دينتان را براى شما كامل كردم و نعمت خويش را بر شما تمام نمودم و اسلام را[به عنوان]دين براى شما پسنديدم ﴾
بنابراین هیچ موجودی نمی تواند در طول زمان چیزی بر دین بیفزاید، زیرا آن دین خداوند است بخصوص در عقاید و عبادات. اما خداوند درباره امور معاملات آیاتی عمومی بیان نموده و به فقها اجازه داده است که احکام جزئی مربوط به زمان و مکان را استنباط کنند.
ای برادران گرامی:
(( كل بدعةٍ ضلالة، وكل ضلالةٍ في النار ))
(( هر بدعتی گمراهی است و هر گمراهی در آتش است ))
اما پیامبرﷺ درباره ی دنیا یا در باره ی چیزی که از دین نیست چنین فرموده است:
(( من سنَّ سنةً حسنة فله أجرها وأجر من عمل بها إلى يوم القيامة، ومن سَن سنةً سيئة فعليه وزرها ووزر من عمل بها إلى يوم القيامة ))
(( هر کس سنتی نیک از خود به جای گذارد پاداش آن و پاداش کسی که به آن عمل کرده تا روز قیامت برای او است و هر کس سنت بدی از خود برجای گذارد گناه آن و گناه عاملان به آن تا روز قیامت بر دوش او خواهد بود ))
یعنی هرکس بخشی از منافع مسلمانان را در مساجدشان محقق سازد این یک سنت نیک است و پاداش آن و پاداش عاملان آن برای او است و هر کس خلاف اوامر دین چیزی را اختراع کند گناه آن و گناه عاملان آن تا روز قیامت بر دوش او است.
مبارزه ی اسلام با رهبانیت:
ای برادران، اسلام با رهبانیت مبارزه نموده و خداوند متعال آن را بر کسانی که ساخته اند، انکار کرده و فرموده است:
﴿ مَا كَتَبْنَاهَا عَلَيْهِمْ ﴾
﴿ ما آن را بر آنان ننوشتیم ﴾
[ سوره حديد: از آيه " 27 " ]
و وقتی آنان با ظلم آن را برای خود نوشتند........
﴿ فَمَا رَعَوْهَا حَقَّ رِعَايَتِهَا ﴾
﴿ آن طور که باید آن را مراعات نکردند ﴾
و پیامبر ﷺ می فرماید:
(( من كان موسراً فلم يتزوج فليس منا ))
(( هر کس توانمند باشد اما ازدواج نکند از ما نیست ))
[ الترغيب والترهيب به نقل از ابونجيح ]
در اسلام رهبانیت و دنیاگریزی وجود ندارد.
برادران مومن... و این کسانی که به خانه ی پیامبر ﷺ رفتند و درباره ی عبادتش سوال کردند و عبادت خودشان را در مقایسه با عبادت ایشان ناچیز شمردند. انس بن مالک رضی الله عنه می گوید:
(( جَاءَ ثَلَاثَةُ رَهْطٍ إِلَى بُيُوتِ أَزْوَاجِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَسْأَلُونَ عَنْ عِبَادَةِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَلَمَّا أُخْبِرُوا كَأَنَّهُمْ تَقَالُّوهَا، فَقَالُوا: وَأَيْنَ نَحْنُ مِنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، قَدْ غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَمَا تَأَخَّرَ ؟ قَالَ أَحَدُهُمْ: أَمَّا أَنَا فَإِنِّي أُصَلِّي اللَّيْلَ أَبَدًا، وَقَالَ آخَرُ: أَنَا أَصُومُ الدَّهْرَ وَلَا أُفْطِرُ، وَقَالَ آخَرُ: أَنَا أَعْتَزِلُ النِّسَاءَ فَلَا أَتَزَوَّجُ أَبَدًا، فَجَاءَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِلَيْهِمْ فَقَالَ: أَنْتُمْ الَّذِينَ قُلْتُمْ كَذَا وَكَذَا ؟! أَمَا وَاللَّهِ إِنِّي لَأَخْشَاكُمْ لِلَّهِ، وَأَتْقَاكُمْ لَهُ، لَكِنِّي أَصُومُ وَأُفْطِرُ، وَأُصَلِّي وَأَرْقُدُ، وَأَتَزَوَّجُ النِّسَاءَ، فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتِي فَلَيْسَ مِنِّي ))
(( سه گروه به خانه های همسران پیامبر ﷺ آمدند و درباره ی عبادت پیامبر ﷺ پرسیدند. وقتی اطلاع یافتند گویا خودشان را کم شمردند و گفتند: ما کجا و پیامبر ﷺ کجا؟ تمام گناهان گذشته و آینده اش بخشیده شده است. یکی گفت: من همیشه شب نماز می خوانم. دیگری گفت: من هر روز روزه می گیرم و افطار نمی کنم. دیگری گفت: من از زنان دوری می کنم و هرگز ازدواج نمی کنم. رسول خدا ﷺ آمد و فرمود: شما این چنین گفتید؟ به خدا سوگند من از همه ی شما بیشتر از خداوند می ترسم و تقوای او پیشه می کنم اما روزه می گیرم و افطار می کنم و نماز می خوانم و می خوابم و با زنان ازدواج می کنم. پس هر کس از سنت من روی برگرداند از من نیست ))
ای برادران مومن... ازدواج یک فطرت انسانی است و خداوند مردم را بر آن آفریده است.
نکته ی دیگر اینکه ازدواج یک مصلحت اجتماعی است. و خداوند متعال می فرماید:
﴿ وَاللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجاً وَجَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ بَنِينَ وَحَفَدَةً ﴾
﴿ خداوند از جنس خودتان همسرانى قرار داد و از همسرانتان براى شما فرزندان و نوه‌ها خلق كرد و از نعمتهاى پاكيزه روزى شما كرد آيا بازهم به باطل ايمان مى‌آورند و نعمت خدا را انكار مى‌كنند ﴾
[ سوره نحل: از آیه " 72 " ]
وقتی آب و غذا می خورید بقای جسم شما را تضمین می کند. وقتی ازدواج می کنید بقای نوع شما تضمین می شود. و وقتی نیکی کنید یادتان را باقی می گذارید. انسان بر اساس حب جاودانگی جسمی، نوعی و یاد خودش آفریده شده است. می خوری تا زندگی کنی تا جاودانه زندگی کنی و ازدواج می کنی تا نوع انسان همیشه باقی بماند و کار نیک می کنی تا یادت همیشه جاودان باشد.
تپش قلب انسان به او می گوید که زندگی چند دقیقه و ثانیه است
پس یاد خود را پیش از مرگ جاودان کن که یاد نیک برای انسان عمری دیگر است
﴿ يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالاً كَثِيراً وَنِسَاءً ﴾
﴿ اى مردم! بترسيد از پروردگار خود كه همۀ شما را از يك انسان آفريد و همسر او را از او آفريد و از آن دو، مردان و زنان فراوانى به وجود آورد ﴾
[ سوره نساء: از آیه " 1 " ]
جمعیت شناسان در علم جغرافی، کشف کرده اند که نسبت مرد به زن بسیار پایین است؛ زیرا مردان در معرض کشته شدن در جنگ و سوانح کاری هستند اما زنان بسیار کم در این معرض قرار می گیرند به همین دلیل خداوند می فرماید:
﴿ وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالاً كَثِيراً وَنِسَاءً ﴾
﴿ و همسر او را از او آفريد و از آن دو، مردان و زنان فراوانى به وجود آورد ﴾
پس واژه کثیراً به رجال اضافه شده است. به طور کلی ازدواج یک مصلحت اجتماعی است. برای حفظ نوع انسان و ازدواج نسب ها را حفظ می کند. انسان اگر با اصول سلامتی در آب و غذا مخالفت کند فقط خودش را اذیت می کند. اما اگر با شریعت خداوند در ارتباط با زنان مخالفت کند تمام جامعه را خراب می کند. جامعه به ابتذال کشیده می شود. جامعه از بین می رود. بنابراین ازدواج نسب ها را حفظ می کند. ازدواج ذات را تایید می کند و آرامش نفسی را برای زن و شوهر می آورد و کرامت انسانی را محقق می کند. این از فواید معنوی آن است.
ازدواج زداینده ی آفات اجتماعی:
و ای برادران مومن.... ازدواجی که اسلام آورده است جامعه را از بزرگترین آفتی که جوامع امروزی از آن رنج می برند، نجات می دهد و آن آفت فروپاشی اخلاقی، ابتذال، نسل آمیزی، عقب ماندگی انسان ها و پلیدی انسان است. ازدواج کانالی پاک است که آن شهوتی که خدا در انسان نهاده از طریق آن خالی می شود. ازدواج راه درست سیراب کردن این غریزه است. ازدواج نیروی محکم است. اگر از ازدواج دور شویم و جامعه به لاابالی گری بگراید. این ابتذال بسیار ویرانگر است. خداوند ازدواج را تشریع کرده تا نیرویی محرک باشد.
ای برادران مومن... پیامبرﷺ با تاکید بر این معنا می فرماید:
(( يَا مَعْشَرَ الشَّبَابِ، مَنْ اسْتَطَاعَ مِنْكُمْ الْبَاءَةَ فَلْيَتَزَوَّجْ، وَمَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَعَلَيْهِ بِالصَّوْمِ، فَإِنَّهُ لَهُ وِجَاءٌ ))
(( ای گروه جوانان هر کس می تواند ازدواج کند و هر کس نمی تواند روزه بگیرد؛ چراکه روزه شهوت را کنترل می کند ))
یعنی جلوگیری می کند.
[ متفق عليه از ابن مسعود ]
برادران مومن،... ازدواج هم چنین جامعه را از بیماری های لاعلاجی که در اخبار می شنویم، بیماری هایی که در روزنامه ها می خوانیم حفظ می کند. بیماری خطرناکی که زندگی انسان را ویران کرده است و تعداد مبتلایان به آن روز به روز به دلیل فروپاشی اخلاقی و بدلیل ازدواج نکردن و گرایش به ابتذال و ظلم بیشتر می شوند.
برادران مومن.... ازدواج علاوه بر آن آرامشی است که نفس مرد و زن با آن آرام می گیرد. خداوند می فرماید:
﴿ وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا ﴾
﴿ و از نشانه‌هاى او آن است كه براى شما از جنس خودتان همسرانى آفريد تا در كنار آنان آرام گيريد ﴾
[ سوره روم: از آیه" 21 " ]
این لام تعلیل است. انسان این گونه آفریده شده است.
﴿ وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَة ً ﴾
﴿ و ميانتان مهر و محبتى قرار داد ﴾
نکته دیگر اینکه این کودکان خردسال مردان آینده اند. این کودکان خردسال روزنه امید امت هستند. این کودکان خردسال را چه کسی تربیت می کند؟ تنها مادر و پدر می توانند آنان را تربیت کنند. و هیچ چیزی جای آن دو را نمی گیرد؛ بنابراین ازدواج ضامن سلامتی کودکان و خوب تربیت شدن آنان و هدایت خوب آنان است. برادران مومن... شاعری می گوید:
مادر مدرسه ای است که اگر او را درست بسازی امتی ریشه دار ساخته ای
عواطف پدر و مادری مقدس ترین عواطف هستند:
نکته ی دیگر اینکه خداوند سبحان در دل مردان احساس پدر بودن و در دل زنان احساس مادر بودن را قرار داده است و این دو احساس مقدس ترین احساس در انسان ها است بلکه بیشترین تاثیر را نیز دارد. انگیزه های بسیاری وجود دارد. انگیزه ی مادر بودن، انگیزه ی خورد و نوش، انگیزه ی جنسی، انگیزه ی مادر بودن قوی ترین انگیزه است. این انگیزه ها از طریق ازدواج شکوفا می شوند. این احساسات مقدس شکوفا می شوند. انسان تنها با ازدواج این احساس مقدس را حس می کند. و معنای پدر بودن و مادر بودن را درک می کند. زنی دیگر می شود. جوان پس از ازدواج انسانی دیگر می شود. از خود به دیگر بودن منتقل می شود. همیشه به خودش اهمیت می داد اما اکنون به فرزندانش اهمیت می دهد. زن به زیبایی اش اهمیت می داد اما اکنون به دخترانش اهمیت می دهد.
برادران مومن.... پیامبرﷺ این مفهوم را تایید می کند. ابوامامه به نقل از پیامبرﷺ می گوید:
(( مَا اسْتَفَادَ الْمُؤْمِنُ بَعْدَ تَقْوَى اللَّهِ خَيْرًا لَهُ مِنْ زَوْجَةٍ صَالِحَةٍ، إِنْ أَمَرَهَا أَطَاعَتْهُ، وَإِنْ نَظَرَ إِلَيْهَا سَرَّتْهُ، وَإِنْ أَقْسَمَ عَلَيْهَا أَبَرَّتْهُ، وَإِنْ غَابَ عَنْهَا نَصَحَتْهُ فِي نَفْسِهَا وَمَالِهِ ))
(( مومن پس از تقوای الهی از چیزی بهتر از یک همسر نیک برخوردار نشده است که اگر به او دستور دهد اطاعت نماید و اگر به او بنگرد او را شاد کند و اگر به او سوگند بخورد وی را مبرا کند و اگر نزد او نباشد خیرخواه خودش و مال شوهرش باشد ))
معنای نیک چیست. می فرماید:
(( إِنْ أَمَرَهَا أَطَاعَتْهُ ))
(( اگر به او دستور دهد اطاعت نماید ))
گاهی شوهر سوگند بزرگی به همسرش می خورد که زن باید با قسم او مخالفت کند. این عجیب است!!
زن نیکو آن است که اگر شوهر دستور دهد از وی اطاعت کند...
(( وَإِنْ نَظَرَ إِلَيْهَا سَرَّتْهُ، وَإِنْ أَقْسَمَ عَلَيْهَا أَبَرَّتْهُ، وَإِنْ غَابَ عَنْهَا نَصَحَتْهُ فِي نَفْسِهَا وَمَالِهِ ))
(( و اگر به او بنگرد او را شاد کند و اگر به او سوگند بخورد وی را مبرا کند و اگر نزد او نباشد خیرخواه خودش و مال شوهرش می باشد ))
این زن نیکو است.
عبدالله بن عمرو بن عاصی از رسول خدا ﷺ نقل می کند که فرموده است:
(( إِنَّ الدُّنْيَا كُلَّهَا مَتَاعٌ، وَخَيْرُ مَتَاعِ الدُّنْيَا الْمَرْأَةُ الصَّالِحَةُ ))
(( دنیا سراسر کالا است و بهترین کالای دنیا زن نیکو است ))
چگونه همسر انتخاب کنیم؟ و عوامل انتخاب چیست؟
برادران مومن... نکته ی دیگر اینکه این مقدمه ای از فطری بودن ازدواج و مصلحت اجتماعی بودن آن بود. ازدواج فواید بی شماری دارد؛ زیرا یک سنت نبوی است. اما مهمترین چیزی که اکنون در این خطبه برای ما مهم است این است که چگونه همسر انتخاب کنیم؟ و این سخن قبل از هر چیزی برای جوانان یا خطاب به اولیای دختران و جوانان است. یا ازدواج کند یا همسرش دهید. هر کس دختر یا پسری دارد یا هر پسر و دختری در این خطبه مدنظر می باشد.
پیامبر ﷺ عامل نخست و اصل در اختیار همسر را دین قرار داده است.
ابوهریره به نقل از پیامبر ﷺ می گوید:
(( تُنْكَحُ الْمَرْأَةُ لِأَرْبَعٍ: لِمَالِهَا، وَلِحَسَبِهَا، وَجَمَالِهَا، وَلِدِينِهَا، فَاظْفَرْ بِذَاتِ الدِّينِ تَرِبَتْ يَدَاكَ ))
(( زن به خاطر چهار چیز به همسری گرفته می شود: بخاطر مالش، نسبش، زیبایی اش و دینش. پس دستانت خشک زن دینداری بگیر ))
در حدیثی دیگر می فرماید:
(( من تزوج المرأة لعزِّها لم يزده الله إلا ذلاً، ومن تزوجها لمالها لم يزده الله إلا فقراً، ومن تزوجها لحسبها لم يزده الله إلا دناءةً، ومن تزوج امرأةً لم يُرِد بها إلا أن يغض بصره، ويحِّصِّن فرجه، أو يصل رحمه بارك الله له فيها وبارك لها فيه ))
(( هر کس به خاطر مقام زن با او ازدواج کند خداوند او را خوار می کند و هر کس به خاطر مالی با زن ازدواج کند خداوند او را فقیرتر می کند و هر کس به خاطر نسبش با او ازدواج کند خداوند او را فرومایه تر می کند و هر کس با زنی به این خاطر ازدواج کند که چشمش فروبسته شود و شهوتش مهار شود یا صله ی رحم به جا آورد خداوند در آن زن برای او و در او برای آن زن برکت می نهد ))
[ از الدر المنثور به نقل از أنس ]
بنابراین پیامبر ﷺ وقتی به زن وشوهری می رسید می فرمود:
(( بَارَكَ اللَّهُ لَكُمْ، وَبَارَكَ عَلَيْكُمْ، وَجَمَعَ بَيْنَكُمَا فِي خَيْرٍ ))
(( خداوند به شما برکت دهد و شما را مبارک نماید وشما را بر خیر جمع کند ))
ازدواج چگونه صورت می گیرد؟
نکته ی دیگر: ازدواج چگونه انجام می شود؟ با یک سوال و یا یک بررسی ساده و با اطلاعات اندک و با یک تامل کوتاه انجام می شود. این اشتباه بزرگی است. به من دقت کنید. این داستان را بسیار برایتان نقل کرده ام. اما اکنون با جزئیات برایتان بیان می کنم:
مردی به عنوان شاهد برای مردی دیگر نزد سیدنا عمر آمد. سیدنا عمر گفت:
آیا این مرد را می شناسی؟
گفت: بله.
گفت: آیا تو همسایه اش هستی و دخل و خرج او را می دانی؟
گفت: خیر.
گفت: آیا در سفر که عامل شناخت اخلاق است با همسفر بوده ای؟
گفت: خیر.
گفت: آیا با او معامله کرده ای که پارسایی اش را بشناسی؟
گفت: خیر.
پس عمر فریاد زد و گفت: شاید او را دیده باشی که برای نماز در مسجد خم و راست می شود؟ و گاهی سرش را بالا می برد و گاهی پایین می آورد؟
گفت: بله.
گفت: برو که تو او را نمی شناسی.
چه بسا ازدواج هایی که بر اساس یک شهادت زودگذر و ساده انجام شده است. براساس یک سخن دروغ: او آدم است. اما ناگهان مشخص می شود که مردی پلید و بی دین و بی اخلاق و شراب خوار است؛ بنابراین وقتی از اخلاق جوان خواستگار مطمئن شدید پیش از آن که به او بله بگویید باید در عمل نیز مطمئن شوید. باید خوب تحقیق کنید وگرنه به شدت پشیمان می شوید. برادران عمر چنین کرد. به او گفت: آیا در سفر با او بوده ای؟ در سفر اخلاق خوب شناخته می شود. آیا با او معامله کرده ای؟ با معامله پارسایی و تقوای شخص مشخص می شود. آیا با او همسایه بوده ای؟ اگر با او همسایه بوده ای درآمد و هزینه اش را می دانی. گفت: نه. گفت: شاید او را در مسجد دیده ای که سرش را بالا و پایین می برد و نماز می خواند؟ گفت: بله. گفت: تو او را نمی شناسی. ای مرد کسی را بیاور که تو را بشناسد. این شخص تو را نمی شناسد.
اگر کسی در خانه ات را زد و برای خواستگاری آمد خوب تحقیق کن. مسئولیت تنها زمانی از گردن تو برداشته می شود که شوهر مومنی برایش انتخاب کنی؛ زیرا دختری که پدرش در ازدواجش شتاب کند و او را به ازدواج مردی منحرف درآورد، روز قیامت می آید و می گوید: ای پروردگار وارد جهنم نمی شوم مگر اینکه پیش از من پدرم وارد شود؛ زیرا او باعث انحراف من شده است. پس انسان پیش از آن که دخترش را شوهر دهد، باید خوب تحقیق کند.
خداوند به دل هایتان می نگرد نه به ظاهرتان:
نکته ی دیگر اینکه خداوند به صورت ها و ظاهر جسم شما نمی نگرد بلکه به دلهایتان و اعمالتان می نگرد. همان طور که قرآن می خوانی و می گویی: صدق الله العظیم. آیا خداوند به تو نفرموده است:
﴿ وَلَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكٍ وَلَوْ أَعْجَبَكُمْ ﴾
﴿ و بى‌گمان برده‌اى با ايمان از مردى آزاد مشرك - گر چه نظر شما را جلب كند - بهتر است ﴾
آیا به تو نفرموده است:
﴿ وَلَأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكَةٍ وَلَوْ أَعْجَبَتْكُمْ ﴾
﴿ و بى‌گمان برده‌اى با ايمان از مردى آزاد مشرك - گر چه نظر شما را جلب كند - بهتر است ﴾
[ سوره بقره: از آيه " 221 " ]
این معیار قرآن کریم است؛ بنابراین انتخاب همسر باید براساس دین صورت گیرد. اگر بر اساس دین صورت گیرد همسر خوبی خواهد بود.
نکته ی دیگر: این خطاب رو به جوانان بود. اما اگر بخواهیم با اولیای دختران سخن بگوییم. ابی حاتم مزنی می گوید رسول خدا ﷺ فرمود:
(( إِذَا جَاءَكُمْ مَنْ تَرْضَوْنَ دِينَهُ وَخُلُقَهُ فَأَنْكِحُوهُ، إِلَّا تَفْعَلُوا تَكُنْ فِتْنَةٌ فِي الْأَرْضِ وَفَسَادٌ، قَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ، وَإِنْ كَانَ فِيهِ ؟ قَالَ: إِذَا جَاءَكُمْ مَنْ تَرْضَوْنَ دِينَهُ وَخُلُقَهُ فَأَنْكِحُوهُ، ثَلَاثَ مَرَّاتٍ ))
(( وقتی کسی نزد شما آدم که دین و اخلاقش را می پسندید پس به او همسر دهید و گرنه در زمین فتنه و فساد خواهد شد. گفتند: ای رسول خدا. اگر چنین بود؟ فرمود: اگر کسی نزد شما آمد که دین و اخلاقش شما را خشنود کرد به او همسر دهید. سه بار تکرار فرمود ))
اگر در ازدواج سخت گیری کنید بی بند وباری جای ازدواج را خواهد گرفت. خداوند متعال در کتاب عزیز خود در اشارات دقیقی از زبان سیدنا شعیب به سیدنا موسی آن زمان که دخترش را به همسری اش داد، می فرماید:
﴿ وَمَا أُرِيدُ أَنْ أَشُقَّ عَلَيْكَ ﴾
﴿ نمی خواهم به تو سخت بگیرم ﴾
[ سوره قصص: از آيه " 27 " ]
این یک اشاره ی رسا از سوی خداوند عزوجل در این موضوع است.
نکته ی دیگر این که باید برای فرزندانت مادر خوبی از خانواده ی خوبی و از محیطی پاک و از تربیتی والا و اصلی شریف انتخاب کنی؛ بنابراین باری از سیدنا عمر پرسیدند: حق فرزند بر پدر چیست؟ عمر چه نابغه ای است. گفت: مادر خوبی برایش انتخاب کند. اولین حق فرزندی که هنوز متولد نشده بر پدر این است که مادر خوبی برایش انتخاب کند. و نام نیکی بر او گذارد و او را قرآن بیاموزد. این از حقوق پسر بر پدر است. از ابوهریره روایت شده که پیامبر ﷺ فرمود:
(( تَجِدُونَ النَّاسَ مَعَادِنَ، خِيَارُهُمْ فِي الْجَاهِلِيَّةِ خِيَارُهُمْ فِي الْإِسْلَامِ إِذَا فَقِهُوا … ))
(( مردم را چون معادنی می یابید. خوبشان در جاهلیت خوبشان در اسلام است اگر علم بیاموزند.... ))
خانواده ی خوب را انتخاب کن. خانه ای را انتخاب کن که در آن تربیت عالی باشد. خانه آرام باشد. در آن علم باشد. در آن اخلاق و حیا باشد.
(( تَجِدُونَ النَّاسَ مَعَادِنَ، خِيَارُهُمْ فِي الْجَاهِلِيَّةِ خِيَارُهُمْ فِي الْإِسْلَامِ إِذَا فَقِهُوا… ))
(( مردم را چون معادنی می یابید. خوبشان در جاهلیت خوبشان در اسلام است اگر علم بیاموزند.... ))
عائشه می گوید رسول خدا ﷺ فرمود:
(( تَخَيَّرُوا لِنُطَفِكُمْ، وَانْكِحُوا الْأَكْفَاءَ، وَأَنْكِحُوا إِلَيْهِمْ ))
(( براى نطفه هاى خود محل مناسب انتخاب كنيد و از اشخاص همشاءن خود زن بگيريد و به آنها زن بدهيد ))
باید برای دختر خود شوهری همشأن او انتخاب کنی و بحث همشأنی در ازدواج بحث فقهی مفصلی است.
(( تخيَّروا لنطفكم، فإن العرق دسَّاس ))
(( براي استقرار نطفه خود شايسته ترين جايگاه را برگزينيد، زيرا اصل بد، زماني خود را ظاهر خواهد كرد ))
به نقل از احياء از سيده عائشه
این ها همه حدیث شریف است:
(( تخيَّروا لنطفكم، فإن النساء يلدن أشباه إخوانهن وأخواتهن ))
(( براي استقرار نطفه خود شايسته ترين جايگاه را برگزينيد، چراکه زنان شبیه برادران و خواهران خود به دنیا می آورند ))
[ از الجامع الصغير از سيده عائشه ]
(( تزوجوا في الحجر الصالح فإن العرق دساس ))
(( از خانواده ی نیکو زن بگیرید که اصل بد زمانی خود را آشکار می کند ))
[ به نقل از احياء از انس ]
نکته ی دیگر اینکه یکی از نیکان پسرش را چنین نصیحت می کرد: «ای فرزندم ازدواج کننده مانند کشاورزی است که نهالی می کارد پس باید ببیند که نهال خود را کجا می کارد. اصل بد کم نتیجه می دهد. پس حتی با تاخیر مکان نیک را انتخاب کنید» اگر ازدواج را به تاخیر انداختی در این موضوع شتاب نکن حتی با تاخیر همسری خوب برگزین.
برادران مومن،... یک عامل دیگر در موفقیت ازدواج، ازدواج با بیگانه است. چندین سال پیش در دمشق هفته ی علم برگزار شد. سالانه این گرامیداشت برگزار می شود. موضوع مختص پزشکی درباره ی «اصلاح نسل» بود. پزشکان بسیار حاذقی از سراسر جهان آمده بودند. و سخنرانی هایی در به روزترین نتایجی که در بهبود نسل به آن رسیده بودند را بیان کردند. در پایان تمام این سخنرانی ها دبیر مجمع علمی عربی رحمه الله برخاست و فریاد زد: خلاصه ی تمام این سخنرانی ها همان است که پیامبر ﷺ فرموده است:
(( اغْتَرِبُوا، لاَ تُضْوُوا ))
(( با بیگانه ازدواج کنید تا ضعیف نشوید ))
یعنی ضعیف نشوید، زیرا اگر خویشان با هم ازدواج کنند ضعف در اساس بیشتر می شود در حالی که اگر با بیگانه ها ازدواج کنند فرد قوی تر بر ضعیف تر غالب می شود؛ بنابراین اگر نسلی قوی بنیه، اصیل، نجیب می خواهیم باید همسران بیگانه باشند. پس اصالت فرزند ضامن سلامتی جسم او از بیماری های شایع و ارثی است و دایره ی آشنایی ها را بیشتر می کند و روابط اجتماعی را گسترش می دهد. پیامبر ﷺ فرمود:
(( لا تنكحوا القرابة، فإن الولد يُخلق ضاوياً ))
(( با خویشان ازدواج نکنید چراکه فرزند شما ضعیف شکل می گیرد ))
ضعیف و بسیار بیمار..
(( اغْتَرِبُوا، لاَ تُضْوُوا ))
(( با بیگانه ازدواج کنید تا ضعیف نشوید ))
این عامل سوم، عامل دین و عامل شرف و عامل بیگانه گزینی در ازدواج.
همان طور که پیامبر ﷺ فرموده است:
باقی ماند، زیرا زن بیوه شوهر سابقی دارد. و شوهر سابق خویشانی دارد. دشمنی ها و مشکلات بسیار زیاد است. پس از قول پیامبر ﷺ در روایتی از بخاری از عائشه چنین نقل شده است:
(( يَا رَسُولَ اللَّهِ، أَرَأَيْتَ لَوْ نَزَلْتَ وَادِيًا، وَفِيهِ شَجَرَةٌ قَدْ أُكِلَ مِنْهَا، وَوَجَدْتَ شَجَرًا لَمْ يُؤْكَلْ مِنْهَا، فِي أَيِّهَا كُنْتَ تُرْتِعُ بَعِيرَكَ ؟ قَالَ: فِي الَّذِي لَمْ يُرْتَعْ مِنْهَا، تَعْنِي أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَمْ يَتَزَوَّجْ بِكْرًا غَيْرَهَا ))
(( ای رسول خدا، اگر در یک دشت ایستادی و در آن درختی بود که از آن خورده شده و درختی یافتی که از آن خورده نشده است، شتر خود را در کدام درخت می چرانی؟ فرمود: در درختی که چریده نشده باشد. منظورش این بوده که پیامبر ﷺ با تنها باکره ای که ازدواج کرده خودش بوده است ))
عائشه با این مثال خواسته فضیلت و برتری خود را بر سایر همسران پیامبر ﷺ آشکار کند. هر زنی نسبت به شوهر خود غیرت و تعصب دارد.
عتبه بن عُویم انصاری می گوید: رسول خدا ﷺ فرمود:
(( عَلَيْكُمْ بِالْأَبْكَارِ، فَإِنَّهُنَّ أَعْذَبُ أَفْوَاهًا ـ أي لهنَّ كلامٌ طيبٌ مع أزواجهن ـ وَأَنْتَقُ أَرْحَامًا ـ أي يلدن، هذه أكثر احتمالاً في الولادة من غيرها ـ وَأَرْضَى بِالْيَسِيرِ ))
(( با باکره ها ازدواج کنید، آنان دهان هایی گواراتر دارند-یعنی سخنان زیبایی با شوهرانشان می گویند- و رحم هایشان پاک تر است- یعنی از بقیه بیشتر احتمال بارداری شان وجود دارد-و به کمتر خشنودند ))
باکره با چهار ویژگی از بیوه شناخته می شود. سخنان بهتری می گویند و با شوهر خود خوش سخن می شود. این تفسیر حدیث است. کلام او چون عسل است و رحم آنان پاک تر و پلیدی کمتری دارد و قانع تر هستند.
نکته ی دیگر، از معقل بن یسار روایت شده که گفته است:
(( جَاءَ رَجُلٌ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ: إِنِّي أَصَبْتُ امْرَأَةً ذَاتَ حَسَبٍ وَمَنْصِبٍ، إِلَّا أَنَّهَا لَا تَلِدُ، أَفَأَتَزَوَّجُهَا ؟ فَنَهَاهُ، ثُمَّ أَتَاهُ الثَّانِيَةَ فَنَهَاهُ، ثُمَّ أَتَاهُ الثَّالِثَةَ، فَنَهَاهُ، فَقَالَ: تَزَوَّجُوا الْوَلُودَ الْوَدُودَ فَإِنِّي مُكَاثِرٌ بِكُمْ ))
(( مردی نزد رسول خدا ﷺ آمد و گفت: من زنی صاحب نسب و مقام یافته ام اما او فرزند نمی آورد. آیا با او ازدواج کنم؟ پیامبر او را نهی کرد سپس دوباره نزد پیامبر آمد باز او را نهی کرد. سپس فرمود: با زنان بچه زا بسیار با محبت ازدواج کنید که من به تعداد بسیار شما افتخار می کنم ))
فرزندآور و محبوب. یعنی زیباترین چیزی که در زن وجود دارد محبتش نسبت به شوهرش می باشد. زنی که سخن زننده به شوهر خود می گوید و یا نیازهایش را برآورده نمی کند، این زن هیچ شوهری را خشنود نمی کند. معیار پیامبرﷺ «فرزندآور با محبت» این سخن خطاب به تمام جوانان مجرد و پدرانی است که دختر مجرد دارند یا خطاب به پدرانی است که جوانانی مجرد دارند. این ها معیارهای ازدواج است.
برادران مومن... خودتان را محاسبه کنید پیش از آن که محاسبه شوید. اعمال خود را وزن کنید پیش از آنکه برایتان وزن شود. و بداند که فرشته ی مرگ گاهی از ما می گذرد و به دیگران می رسد و از دیگران خواهد گذشت و به ما خواهد رسید و زیرک کسی است که خودش را مورد محاسبه قرار دهد و برای پس از مرگ کار کند و ناتوان کسی است که هوای نفس خود را پیروی کند و آرزوهای بلندی داشته باشد.
و سپاس خداوند جهانیان را
سپاس خداوند جهانیان را و گواهی می دهم که معبودی جز الله نیست و او حامی نیکان است و گواهی می دهم که سیدنا محمد بنده و فرستاده ی او و صاحب اخلاق والا است. خداوندا بر سیدنا محمد و خاندان و تمام یارانش درود فرست.
برادران مومن.... اما متاهلان، خداوند سبحان در کتاب خود چیزی به عنوان چشم پوشی تشریع کرده است. می فرماید:
﴿ قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ ﴾
﴿ به مردان با ايمان بگو: ديدگان خود را از نامحرمان ببندند ﴾
[ سوره نور: از آيه " 30 " ]
بهای نخست: همدلی زناشویی:
گویا خداوند بهای همدلی زناشویی و خوشبختی زناشویی را بهای این چشم پوشی قرار داده است. هرکس چشم خود را از محارم الهی بپوشاند خداوند تا روز قیامت یک شیرینی در دل او می اندازد.. این بهای نخست.
بهای دوم: خشنودی به تقدیر الهی در همسر:
﴿ وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِنْ كَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَيَجْعَلَ اللَّهُ فِيهِ خَيْراً كَثِيراً ﴾
﴿ با آنها خوش‌رفتارى كنيد و اگر از زندگى با آنها كراهت داريد، چه بسا كه چيزى را كراهت داشته باشيد؛ ولى خداوند در آن خير فراوان قرار داده است ﴾
بنابراین این آیه کریمه:
﴿ وَعَسَى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَعَسَى أَنْ تُحِبُّوا شَيْئاً وَهُوَ شَرٌّ لَكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ ﴾
﴿ و چه بسا چيزى را دوست نداريد؛ ولى بر شما خير است و چه بسا چيزى را دوست داريد و براى شما شرّ است و خدا مى‌داند و شما نمى‌دانيد ﴾
کسی که به تقدیر الهی خشنود است و همسر تقدیر الهی برای اوست. کسی که خشنود است جنبه های مثبت را می سنجد. از نشانه های زیرکان و نشانه های انسان های موفق در زندگی شان و از نشانه های مردان موفق این است که آنان جنبه های مثبت زنانشان را کشف می کنند. پس اگر به عیب ها بنگری بدبخت ترین شوهر خواهی بود. اما اگر به نکات مثبت و خوبی ها بنگری و از عیب ها چشم پوشی کنی تو خوشبخت ترین شوهر خواهی بود. پیامبر ﷺ چه فرمود؟
از ابوهریره روایت است که رسول خدا ﷺ فرموده است:
(( لَا يَفْرَكْ ـ أي لا يكره ـ مُؤْمِنٌ مُؤْمِنَةً، إِنْ كَرِهَ مِنْهَا خُلُقًا رَضِيَ مِنْهَا آخَرَ ))
(( هیچ مومنی زن مومنی را ناپسند نداند و اگر از یکی از اخلاق هایش ناراحت شود از اخلاق دیگر او خشنود می شود ))
ویژگی ها را بر روی یک برگه بنویس. عیب ها را بنویس. اگر ویژگی های خوب بیشتر بود پس یک معامله ی سودمند است.
بهای سوم: پایبندی بهای محبت:
نکته ی دیگر، هر چه ارتباطت را با خدا بیشتر کنی و هر چقدر بر امر او پایبند باشی و هر چه بیشتر شریعت را در خانه ات اجرا کنی خداوند میان تو و همسرت محبت می آفریند و این اخلاق آفرین است. دلیل:
﴿ وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا ﴾
﴿ و از نشانه‌هاى او آن است كه براى شما از جنس خودتان همسرانى آفريد تا در كنار آنان آرام گيريد ﴾
[ سوره روم: از آیه" 21 " ]
چه کسی انجام دهنده ی این کار است؟ خداوند سبحان:
﴿ وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَة ً ﴾
﴿ و ميانتان مهر و محبتى قرار داد ﴾
[ سوره روم: از آيه " 21 " ]
اگر دستور خداوند را را اجرا کردی و از آنچه نهی کرده خودداری کردی خداوند در عرش خود این همدلی زناشویی را برعهده می گیرد. و اگر ازدواج بر اساس نافرمانی خداوند پایه ریزی شود و اگر همسر را خشنود و خداوند را ناخشنود کنی. اگر از مردم شرم کنی و از خداوند شرم نکنی. اگر در امور دین تساهل کنی. اگر در خروج همسرت به شکلی که خدا نمی خواهد، کاهلی کنی. در این هنگام در خانه مشکلات فراوانی بوجود می آید. در این هنگام شیطان عامل جدایی میان آن دو می شود. شیطان اختلاف زناشویی و شکاف میان آن دو و درگیری ها و ناپسندی ها و کینه ها و دشمنی ها را ایجاد می کند. سخن بسیار است. کودکان بهای این را می پردازند؛ بنابراین اگر ازدواج براساس اطاعت از خداوند پایه ریزی شود خداوند موفقیت میان زن و شوهر را برعهده می گیرد. و اگر بر اساس نافرمانی خداوند پایه ریزی شود شیطان مسئول جدایی آن دو است. در قرآن کریم آیه ای وجود دارد که آرامش را در همسری بوجود می آورد. و مژده این سخن خداوند است که:
﴿ وَأَصْلَحْنَا لَهُ زَوْجَهُ ﴾
﴿ همسر او را برایش نیکو گردانیدیم ﴾
[ سوره انبياء: از آيه " 90 " ]
بنابراین خداوند سبحان و متعال قادر است که همسرت را برایت نیکو گرداند. از اینجا است که یکی از پیشوایان که به گمانم امام شعرانی است می گوید: " من مقام خودم را نزد خداوند از اخلاق همسرم می دانم ".
خدایا مرا در زمره کسانی که هدایت نمودی هدایت فرما و مرا در زمره کسانی که سلامت بخشیدی سلامتی بخش و مرا در زمره کسانی که دوست می داری دوست دار و در آنچه که به من عطا فرمودی برکت قرار ده و مرا از شر آنچه حکم نمودی ایمنی بخش همانا تو حکم می نمایی و بر روی حکمت ، حکمی قرار نمی گیرد.
خداوندا به ما ببخش و ما را محروم نکن و ما را اکرام کن و ما را خوار نکن و ما را برگزین و بر ما ترجیح نده و ما را خشنود کن و از ما خشنود گردان.
بار الها، دينم را که نگه دارنده ی من از بدی هاست و دنيايم را که زندگانی ام در آن است و آخرتم را که بازگشتم به سوی آن می باشد، اصلاح بفرما و زندگی را برای من موجب افزايش کارهای نيک قرار بده و مرگ را برای من مايه ی راحتی و رهايی از همه ی بدی ها بگردان ای پروردگار جهانیان.
خدایا ما را با حلال خودت از حرام خودت و با اطاعت خودت از نافرمانی ات و با فضل خود از غیر خود بی نیاز کن.
خدایا عورت های ما را بپوشان و بی قراری های ما را تبدیل به آرامش نما و ما را در خانه هایمان آرامش بده. و این سرزمین و سرزمین های سایر مسلمانان را خرم و حاصلخیز بگردان.
خداوندا گناهان ما را ببخش و عیوب ما را بپوشان و توبه ی ما را قبول کن و اسیران ما را آزاد کن و ما را به خوبی آزادی ببخش و ما را به چیزی برسان که تو را خشنود کند و اعمال ما را ختم به خیر نما ای مولای ما پروردگار جهانیان.
خداوندا از همسران ما ونسل ما خنکای چشم و شادمانی به ما عطا نما و ما را پیشوای متقین قرار بده ای بخشنده ترین بخشندگان.
خداوندا ای بخشنده ترین بخشندگان کلمه ی توحید و دین را والایی ببخش و اسلام را یاری کن و مسلمانان را گرامی دار و دست والیان آنان را در مشرق و مغرب زمین بگیر و به آنچه دوست داری و خشنودت می کند، بکشان. چراکه تو بر هر چه خواهی توانایی و شایسته ی اجاب دعا هستی.
