پرسش:

جناب دكتر محمد راتب نابلسی محترم
السلام عليكم ورحمة الله وبركاته
دوست دارم درباره ی مشروعیت حج عوض از شما بپرسم، آیا این از رسول الله روایت شده است؟؟
اگر مشروع بوده چگونه می توان میان آن و حدیث رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم توازن برقرار کنیم که:
زمانی که فرزند آدم بمیرد عملش قطع می شود به جز سه عمل...
آیا باید فرزندان متوفی برایش حج کنند یا می توان کسی دیگر را به جای او فرستاد. امیدوارم تا حدامکان این مساله را تبیین کنید
خداوند خیرتان دهد

پاسخ:

به نام خداوند بخشنده ی مهربان و سلام و درود بر محمد راستین وعده ی امانت دار.
برادر بزرگوار
السلام عليكم ورحمة الله وبركاته
پاسخ پرسش شما به شرح زیر است:
حج به جای دیگران یا حج عوض دو نوع است:
1 ـ حج فرزندان (پسران ,دختران ,فرزندانشان هر چه پایین رود چه دختر و چه پسر ) به جای پدر ومادرشان (پدران ,مادران,پدربزرگ ها ,مادربزرگ ها )و علما بر این اتفاق نظر دارند و کسی در ادله ی صحیح و صریح آن مخالفتی نکرده است مانند این حدیث ابن عباس.

((إن امرأة من خثعم قالت يا رسول الله إن أبي أدركته فريضة الله في الحج شيخا كبيرا لا يستطيع أن يستوي على الراحلة فأحج عنه قال حجي عنه ))
((زنی از خعثم به رسول خدا گفت ای رسول خدا پدرم پیرمرد کهنسالی است و فریضه ی حج او فرا رسیده و او نمی تواند روی مرکب راست بنشیند من می توانم به جای او حج کنم فرمود حج کن))

2-حج به جای کسانی غیر از پدر و مادر و این بین علما اختلاف است. برخی این را جایز دانسته اند و برخی جایز ندانسته اند و بر متون و روایت وارده متکی اند و براساس قواعد عمومی عبادات نیابت و نمایندگی درست نیست چرا که این عمل به نیت بستگی دارد.

اما مالک میانه روی کرده و حج عوض برای مرده را اگر وصیت کرده باشد درست دانسته است به این اعتبار که وصیت مانند نیت است و شاید درست باشد ان شاء الله
و میان آنچه گفته شد و حدیث مذکور هیچ تناقضی نیست و استثنا از عموم با نص حدیث می باشد
وباید یادآوری و تاکید شود که حج به جای پدر ومادر یا غیر آنان مشروط به این است که نماینده کوتاهی نکند یا اینکه حج نکردنش با وجود توانایی به دلیل عذر شرعی باشد.