Bilindiği gibi insan birkaç günden ibarettir. Günler geçtikçe insanın da bir parçası eksilmektedir. Bu sözler büyük âlim Hasan-ı Basri’ye aittir.

Zaman geçer ve insandan da bir şeyler alır götürür

Öyleyse insan aslında zamandır. Çünkü Allah Teâlâ mutlak zamana yemin etmiştir.

Cenab-ı Hak buyuruyor ki:

﴾ وَالْعَصْرِ* إِنَّ الْإِنْسَانَ لَفِي خُسْرٍ ﴿

[ سورة العصر :1-2 ]

“Asra (zamana) yemin ederim ki, İnsan gerçekten ziyandadır.”

(Asr Suresi: 1-2)

Ziyan, zamanın geçmesi ile olur. Zaman geçer ve insanı tüketir. Zira insan aslında zamandır ve Allah Teâlâ mutlak manada zamana yemin etmiştir. Bu yeminin cevabı ise şöyledir:

﴾ إِنَّ الْإِنْسَانَ لَفِي خُسْرٍ ﴿

[ سورة العصر: 2 ]

“insan gerçekten ziyandadır”

(Asr Suresi: 2)

Zaman sadece geçmesiyle insanı tüketir. Mümin, kâfir demeden zaman insan denen varlığı tüketmektedir.

Dr. Ömer Abdulkafi:

Derler ki: Buğz etmenin alameti vaktin zayi olmasıdır. İnsan ömrünü kaybeder ki ömür Rabbimizin bizi rızıklandırdığı en değerli şeydir.

Dr. Muhammed Ratıb:

Fakat Allah’ın rahmeti “ancak” kelimesi ile devam ediyor. Ancak istisnayı ifade ediyor. Allah Teâlâ şu dört şeyi ziyan olmak konusunda istisna kılıyor. Ve buyuruyor ki:

﴾ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ ﴿

[ سورة العصر : 3 ]

“Ancak iman edip iyi dünya ve âhiret için yararı işler yapanlar, birbirlerine hakkı tavsiye edenler ve sabrı tavsiye edenler başkadır.”

(Asr Suresi: 3)

İşte bazı dualarda şöyle geçer: “Bir gün gelir de o gün Allah’tan gelen ilim artmazsa, o gün güneşin doğuşu bana uğramasın, bir gün gelir de o gün Allah’a yaklaştıran ameller artmazsa, o gün güneşin doğuşu bana uğramasın.”

Bu sure hakkında İmam Şafi diyor ki: “insanlar bu sure hakkında derin düşünebilseler, bu sure onlara yeter” İnsan dört şeyi yapmadıkça ziyandadır. Ayrıntılı ve derin bir arayışla hakikati aramak, ona kanaat getirmek, ona iman etmek. Şimdi buna uygun bir şekilde hareket et, Allah’a çağır, hakkı tavsiye et, onu aramaya sabırlı ol, salih amel işle ve buna çağır.